Ngữ văn 6 - Bài 9: Thực hành tiếng việt - Cánh diều

 

Soạn bài: Thực hành tiếng Việt trang 75,76

Câu 1 trang 75: Trong những câu dưới đây, cụm từ ngày hôm nay ở câu nào là trạng ngữ? Vì sao?

a) Ngày hôm nay là ngày khai trường đầu tiên ở nước liệt Nam Dân chủ Cộng hòa. (Hồ Chí Minh)

b) Ngày hôm nay, nhân buổi tựu trường của các em, tôi chỉ biết chúc các em một năm đều vui vẻ và đầy kết quả tốt đẹp. (Hồ Chí Minh)

Trả lời: 

Cụm từ ngày hôm nay ở câu b là trạng ngữ, vì:

- Nó nêu bối cảnh thời gian cho câu.

- Nếu bỏ nó đi thì câu vẫn có nghĩa: Tôi (CN) chỉ biết chúc các em một năm đều vui vẻ và đầy kết quả tốt đẹp (VN).

Câu 2 trang 75: Tìm 3 trạng ngữ chỉ thời gian trong truyện Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh). Nêu tác dụng liên kết câu của một trong các trạng ngữ đó.

Trả lời: 

- Một hôm, tôi bắt gặp nó nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi bôi ra cổ tay.

- Hôm đó, chú Tiến Lê – họa sĩ, bạn thân của bố tôi – đưa theo bé Quỳnh đến chơi.

- Một tuần sau em gái tôi trở về trong vòng tay dang sẵn của cả bố và mẹ tôi: Bức tranh của nó được trao giải nhất.

Câu 3 trang 75: Thử lược bỏ các trạng ngữ (in đậm) trong những câu dưới đây và cho biết nghĩa của câu bị ảnh hưởng như thể nào. Từ đó, hãy rút ra nhận xét về vai trò của trạng ngữ đối với nghĩa của câu.

a) Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng... (Tô Hoài)

b) Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa số, nơi bầu trời trong xanh. (Tạ Duy Anh)

c) Con đường trải nhựa kẻ thẳng băng, sóng soài không bóng cây. Đã bao nhiêu năm tháng, mỗi ngày hai buổi, má đạp xe đi về trên con đường ấy. (Phong Thu)

Trả lời: 

Nếu lược bỏ các trạng ngữ trong những câu thì:

a) Không xác định được thời gian khi nào làng quê toàn màu vàng.

b) Không thấy được sự liên kết với câu trước và không xác định được vị trí mà có một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa số, nơi bầu trời trong xanh. 

c) Không thấy được sự liên kết với câu trước và không xác định được khoảng thời gian má đạp xe đi về trên con đường ấy. 

ð Đây không phải thành phần bắt buộc trong câu nhưng trong giao tiếp nếu lược bỏ đi trạng ngữ thì câu sẽ bị thiếu thông tin, không liên kết được với những câu khác,…

Câu 4 trang 75, 76: So sánh vị trí của trạng ngữ trong những cặp câu dưới đây và cho biết vì sao tác giả lựa chọn cách diễn đạt ở câu a₁ và câu b₁.

a₁) Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, để biết chính xác hơn nữa, vua cho thử lại. (Em bé thông minh)

a₂) Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, vua cho thử lại để biết chính xác hơn nữa.

b₁) Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Trước đền, những khóm hải đường đâm bông rực đỏ. những cánh bướm nhiều màu sắc bay dập dờn như đang múa quạt xoè hoa. (Theo Đoàn Minh Tuấn)

b₂) Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Những khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cảnh bướm nhiều màu sắc bay dập dờn như đang múa quạt xoè hoa trước đền. 

Trả lời: 

- Trang ngữ ở câu a₁) được đặt trước các thành phần chính trong câu còn trạng ngữ ở câu a₂) được đặt sau các thành phần chính trong câu.

- Trang ngữ ở câu b₁) được đặt trước các thành phần chính trong câu còn trạng ngữ ở câu b₂) được đặt sau các thành phần chính trong câu.

→ Tác giả chọn cách diễn đạt ở câu a₁ và câu b₁ vì muốn đưa bối cảnh của câu lên trước về mục đích, vị trí để người đọc hiểu rõ hơn nội dung chính phía sau.

Câu 5 trang 76: Chọn một trong hai đề sau:

a) Viết đoạn văn kể lại một đoạn truyện đã học hoặc đã đọc, trong đó có sử dụng một số trạng ngữ chỉ thời gian có chức năng liên kết các câu trong đoạn.

b) Viết đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về một tác phẩm đã học hoặc đã đọc trong đó có sử dụng một số trạng ngữ chỉ vị trí để liên kết các câu trong đoạn.

Trả lời: 

Chọn a

Gợi ý 1:

Chiều hôm ấy, mọi người cũng nhau chơi bóng đá giao hữu. Khi vừa nhận được đường chuyền của thằng Phước, tôi lập tức sút vào gôn một bàn đẹp trông thấy. Chưa kịp vui mừng thì thằng Nghi la lên rằng tôi việt vị. Rõ ràng khi tôi nhận bóng thì trước mặt tôi vẫn còn hai hậu vệ của đội nó mà. Tôi cố giải thích cho đội bên kia nghe những chúng nó cứ khăng khăng không chịu công nhận bàn thắng của tôi. Trận bóng đá dừng lại ở đó, mọi người cãi cọ, không ai chịu nhường ai cả. Thế là chúng tôi ra về trong bực tức.

Gợi ý 2:

Trong đêm giao thừa, trời rét mướt, có một cô bé đầu trần, chân đi đất, bụng đói đang bán diêm trong bóng tối. Cô bé bán diêm ấy mồ côi mẹ và cũng đã mất đi người thương yêu em nhất là bà nội. Em không dám về nhà vì sợ bố sẽ đánh em nếu em không bán được diêm hay không xin được ít tiền bố thí nào. Vừa lạnh vừa đói, cô bé ngồi nép vào một góc tường rồi khẽ quẹt một que diêm để sưởi ấm. Que diêm thứ nhất cho em có cảm giác ấm áp như ngồi bên lò sưởi. Em vội quẹt que diêm thứ hai, một bàn ăn thịnh soạn hiện lên. Rồi em quẹt que diêm thứ ba và thấy cây thông Nô-en. Quẹt que diêm thứ tư: Bà nội hiền từ của em hiện lên đẹp đẽ, gần gũi và phúc hậu biết mấy. Nhưng ảo ảnh đó nhanh chóng tan đi sau sự vụt tắt của que diêm. Em vội vàng quẹt hết cả bao diêm để mong níu bà nội lại. Sáng hôm sau, người ta thấy bên đường có một cô bé chết cóng nhưng trên môi vẫn nở nụ cười. Cô bé bán diêm đã chết khi mơ cùng bà bay lên cao mãi.