Ngữ văn 6 – Bài 10: Hai cây phong - Chân trời sáng tạo
Ngữ văn 6 – Bài 10: Đọc: Hai cây phong (Chin-gi-zơ Cu-rê-tu-lô-vích Ai-tơ-ma-tốp)
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Ai-ma-tốp (1928 -
2008)
Là nhà văn lớn của Cư-rư-gư-xtan (Liên Xô cũ).
2. Tác phẩm
- Xuất xứ: Phần đầu truyện Người thầy đầu tiên.
- PTBĐ chính: Tự sự.
-
Bố cục: 2 phần:
+ Phần 1 (Từ đầu… gương thần xanh): Hai cây
phong trong cảm nhận của nhân vật “tôi”.
+ Phần 2 (Còn lại): Kí ức tuổi thơ về hai cây phong.
- Tóm tắt: Làng Ku-ku-rêu nằm ven chân núi. Phía trên làng, giữa một ngọn đồi, có hai cây phong to lớn. Hai cây phong hùng vĩ như những ngọn hải đăng trên núi, như biểu tượng của tiếng nói riêng, tâm hồn riêng của làng. Năm học cuối, bọn trẻ chạy ào lên phá tổ chim, leo lên hai cây phong cao vút để thấy bao vùng đất chưa từng biết và những con sông chưa từng nghe. Thuở ấy, nhân vật “tôi” chỉ cảm nhận sự gắn bó tuổi thơ mình với hai cây phong được gọi là “Trường Đuy-sen”.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Cảnh sắc làng Ku-ku-rêu và tình cảm của họa
sĩ với hai cây phong
- Giới thiệu làng Ku-ku-rêu:
+ Nằm ven chân núi.
+ Trên một cao nguyên rộng.
+ Phía dưới là thung lũng, thảo nguyên, con đường sắt.
→ Liệt kê.
→ Vùng quê có phong cảnh hùng vĩ nhưng cũng rất nên thơ.
→ Tình cảm yêu mến tự hào của nhà văn với quê hương.
- Hình ảnh hai cây phong:
+ Vị trí: Phía trên làng, giữa một ngọn đồi, hai cây phong
hiện ra hệt như ngọn hải đăng đặt trên núi.
→ So sánh.
→ Hình ảnh hai cây phong là tín hiệu dẫn về làng.
+ Đặc điểm:
- Có tiếng
nói riêng, tâm hồn riêng, cất lên những lời ca êm dịu.
- Nhiều
cung bậc khác nhau: làn sóng thủy triều vỗ vào cát, tiếng thì thầm thiết
tha nồng thắm, tiếng thở dài - thương tiếc người nào đó, ngọn lửa bốc cháy
rừng rực.
→ So sánh, liệt kê, nhân hóa.
→ Hai cây phong có đời sống tâm hồn, sức sống mãnh liệt.
2. Hai cây phong và kí ức tuổi thơ
- Bọn trẻ:
+ Trước khi nghỉ hè... chạy lên phá tổ chim.
+ Reo hò, huýt còi ầm ĩ, chạy lên đồi...
+ Leo lên cao, cao nữa...
+ Bỗng như có phép thần thông...
→ Kỉ niệm tuổi thơ hồn nhiên, trí tưởng tượng phong phú.
→ Bất ngờ, lạ lùng trước cảnh đẹp quê hương.
- Hình ảnh làng quê:
+ Miêu tả trực tiếp:
- Đất rộng
bao la... chuồng ngựa như một căn nhà xếp...
- Thảo
nguyên... làn sương mờ đục... bao vùng đất mới...
- Dòng
sông lấp lánh... như những sợi chỉ bạc mỏng manh...
- Mảnh đất
chưa hề biết đến, những con sóng chưa từng nghe.
→ So sánh, nhân hóa, liệt kê.
→ Bức tranh quê khoáng đạt, thơ mộng, đầy màu sắc, âm thanh,
ánh sáng...
→ Tình yêu quê hương của nhà văn.
+ Miêu tả gián tiếp qua tâm trạng:
- Chúng
tôi sửng sốt, nín thở ngồi lặng đi...
- Ngồi
nép trên các cành cây, lắng nghe tiếng gió.
- Tôi lắng
nghe tim đập rộn ràng.
→ Tâm trạng ngạc nhiên, xúc động, ngây ngất.
→ Khao khát chinh phục, khám phá thế giới.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Hai cây phong là biểu tượng của tình yêu quê hương sâu sắc gắn
liền với những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ của người họa sĩ làng Ku-ku-rêu.
2. Nghệ thuật
- Lựa chọn ngôi kể, người kể tạo mạch kể lồng ghép, kết cấu
truyện lồng trong truyện.
- Miêu tả bằng ngòi bút đậm chất hội họa.
- Các biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh, liệt kê,...
* Suy ngẫm và phản hồi
1. Tìm những chi tiết cho thấy hai cây phong “có tiếng nói riêng
và hẳn phải có một tâm hồn riêng”
Trả lời:
- Những chi tiết cho thấy hai cây phong “có tiếng nói riêng
và hẳn phải có một tâm hồn riêng”
+ Dù ta tới đây vào lúc nào, ban ngày hay ban đêm, chúng cũng vẫn nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành, không ngớt tiếng rì rào theo nhiều cung bậc khác nhau.
+ Có khi tưởng chừng như một làn sóng thuỷ triều dâng
lên vỗ vào bãi cát, có khi lại nghe như một tiếng thì thầm thiết tha nồng thắm
truyền qua lá cành như một đốm lửa vô hình, có khi hai cây phong bỗng im bặt một
thoáng, rồi khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt như thương tiếc người
nào.
+ Và khi mây đen kéo đến cùng với bão dông, xổ gãy cành, tỉa
trụi lá, hai cây phong nghiêng ngả tấm thân dẻo dai và reo vù vù như một ngọn lửa
bốc cháy rừng rực.
2. Có người cho rằng: hai cây phong không chỉ
được nhân vật “tôi” cảm nhận bằng thị giác, thính giác, mà còn bằng cả tâm hồn.
Em có đồng tình với ý kiến này?
Trả lời:
- Em đồng tình với ý kiến: hai cây phong không chỉ được nhân
vật “tôi” cảm nhận bằng thị giác, thính giác, mà còn bằng cả tâm hồn.
- Vì nhân vật “tôi” đã cảm nhận cây phong:
+ Bằng thị giác: khổng lồ, nghiêng ngả, bóng mát rượi, cao
ngang tầm cánh chim, tiếng lá xào xạc dịu hiền, cành cao ngất…
+ Bằng thính giác như: có khi lại nghe như một tiếng thì thầm
thiết tham nồng thắm truyền qua lá cành như một đốm lửa vô hình.
+ Bằng cảm nhận: có khi hai cây phong im bặt một thoáng rồi
khắp lá cành lại cất tiếng thở dài như một lượt thương tiếc người nào.
3. Hai cây phong có ý nghĩa gì đối với cuộc sống
của nhân vật “tôi”?
Trả lời:
- Hai cây phong có ý nghĩa gì đối với cuộc sống của nhân vật
“tôi” vì:
+ Tuổi trẻ của nhân vật “tôi” đã để lại nơi ấy, bên cạnh hai
cây phong như mảnh vỡ của chiếc gương thần xanh, cùng những kỉ niệm tuổi thơ
cùng khi chúng bạn reo hò ầm ĩ, chạy lên đồi cây phong, rồi được hai cây phong
khổng lồ ngả bóng râm mát rượi chào đón.
+ Hai cây phong gắn với tình yêu quê hương da diết của
tác giả khiến cho người đọc cảm thấy thật đáng quý và trân trọng những kỉ niệm
tuổi thơ mà đôi lần chúng ta đã vội lãng quên
4. Theo em, thiên nhiên có vai trò như thế nào
đối với cuộc sống của chúng ta?
Trả lời:
- Vai trò của thiên nhiên đối với cuộc sống con người:
+ Cung cấp khí oxi
+ Cung cấp nông, lâm, thủy sản.
+ Tạo nên vẻ đẹp hệ sinh thái.
+ Làm cho cuộc sống của con người trở nên tươi đẹp và sinh động
hơn.
+ Là nơi trú ngụ của một số động vật
+ Cung cấp năng lượng, nhiên liệu.
