 |
Soạn bài Đường đời đầu tiên |
Phần 1
Trước khi đọc
Câu 1 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Có thể em đã từng đọc một truyện kể hay xem một bộ phim nói về niềm vui hay nỗi buồn mà nhân vật đã trải qua. Khi đọc (xem) em đã có suy nghĩ gì?
Lời giải chi tiết:
- Tháng trước em đã đọc truyện “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” của tác giả Nguyễn Nhật Ánh. Đoạn kết truyện, cô bạn thân nhất của cậu bé Thiều là Mận đã phải rời xa quê hương, rời xa cậu bạn, để lại Thiều và những nỗi buồn vì nhớ người bạn tuổi thơ. Chi tiết ấy đã khiến em bật khóc vì sự chia xa. Qua đó em thấy tình bạn thật đáng quý, chúng ta không biết sẽ ở bên nhau bao lâu nên hãy yêu thương và trân trọng bạn bè.
Câu 2 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Chia sẻ với các bạn vài điều em thấy hài lòng hoặc chưa hài lòng khi suy nghĩ về bản thân?
Lời giải chi tiết:
- Điều em thấy hài lòng: Yêu thương, cố gắng chăm ngoan học giỏi, biết giúp đỡ ông bà, bố mẹ. Đoàn kết với bạn bè.
- Điều em thấy chưa hài lòng: Chưa biết tự chăm sóc sức khỏe cho mình, đôi khi còn ích kỉ ganh tị với bạn bè vì những điều nhỏ nhặt.
Phần II
Đọc văn bản
Câu 1 (trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Em dự đoán như thế nào về sự việc sắp được kể?
Lời giải chi tiết:
Em dự đoán về sự việc sắp được kể: Dế Mèn có tính hung hăng, hống hách, kiêu căng, tự phụ, luôn nghĩ mình "là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ" và coi thường những kẻ yếu hơn mình nên sẽ bắt bạt và trêu chọc mọi người.
Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Lúc rủ Dế Choắt trêu chị Cốc, Dế Mèn có nghĩ đến hậu quả không?
Lời giải chi tiết:
Lúc rủ Dế Choắt trêu chị Cốc, Dế Mèn đã không nghĩ đến hậu quả của sự việc. Vì Dế Mèn tuy khỏe mạnh to lớn nhưng chưa từng trải sự đời. Dế Mèn chỉ nghĩ rằng với sức mạnh của mình, sẽ làm chị Cốc tức giận và mình sẽ hả hê.
Câu 3 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Điều gì đã xảy ra với Dế Choắt? Dế Mèn đã làm gì khi chứng kiến điều đó?
Lời giải chi tiết:
- Dế Mèn không biết chính sự trêu chọc một cách ngu xuẩn của mình đã khiến cho Dế Choắt - một người bạn xấu số mất mạng dưới tay của chị Cốc.
- Sự hi sinh của Dế Choắt, đã khiến cho Dế Mèn rất buồn và vô cùng thất vọng về bản thân. Từ đó, Dế Mèn đã rút ra một bài học rằng mình phải sống tốt hơn và từ bỏ những thói quen xấu của mình.
Phần III
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật nào? Kể theo ngôi thứ mấy?
Lời giải chi tiết:
- Truyện được kể theo lời của nhân vật chính: Dế Mèn. Kể theo ngôi thứ nhất xưng “tôi”. Tạo sự tin cậy cho câu chuyện. Và qua đó, nhân vật dễ biểu hiện tâm trạng, ý nghĩa, thái độ.
Câu 2 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Đọc phần một đoạn trích, nêu một số chi tiết miêu tả Dế Mèn khiến em liên tưởng tới đặc điểm của con người. Lối miêu tả này thường được sử dụng ở loại truyện nào?
Lời giải chi tiết:
– Các từ miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn khiến em liên tưởng đến con người là:
+ Một chàng dế thanh niên cường tráng, đôi càng mẫm bóng, vuốt ở chân và khoeo cứng dần và nhọn hoắt.
+ Tôi đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, tôi vũ cánh nghe tiếng phành phạch giòn giã, tôi bước đi bách bộ, đôi cánh bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi.
+ Người tôi rung rinh một màu bóng mỡ soi gương được, cái đầu to ra và nổi từng tảng, cái răng đen nhánh, sợi râu dài và uốn cong, tôi cà khịa bà con trong xóm, tôi quát mấy chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó.
- Lối miêu tả này thường được sử dụng ở loại truyện ngụ ngôn.
Câu 3 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Em thích hoặc không thích điều gì trong cách Dế Mèn tự miêu tả ở phần một? Vì sao?
Lời giải chi tiết:
- Điều em thích:
+ Sự tự tin của Dế Mèn trong cách miêu tả và khẳng định về ngoại hình, cơ thể, lối sống điều độ của bản thân mình. Vì sự tự tin là một điều cần thiết của mỗi người trong cuộc sống.
+ Lối sống khoa học của Dế Mèn đã giúp cơ thể chú khỏe mạnh, dẻo dai. Đây là điều chúng ta nên học tập.
- Điều em không thích: sự kiêu căng của Dế Mèn trong lối nói và tính trịch trượng, thích bắt nạt người khác. Vì đây là một tính xấu và thiếu lịch sự trong cách hành xử với mọi người.
Câu 4 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Dế Mèn đã nói gì khi sang thăm nhà Dế Choắt và khi Dế Choắt nhờ giúp đỡ? Những lời nói đó thể hiện thái độ gì của Dế Mèn?
Lời giải chi tiết:
- Khi sang thăm nhà Dế Choắt và khi Dế Choắt nhờ giúp đỡ, Dế Mèn đã thể hiện thái độ kẻ cả và trịch thượng khi nói rằng: “Chú mày hôi như cú mèo, ta nào chịu được. Đào tổ nông thì cho chết!”.
- Những lời nói đó thể hiện thái độ khinh thường, chế giễu của Dế Mèn đối với Dế Choắt và còn thể hiện thái độ ích kỉ, không biết giúp đỡ người khó khăn, không coi trọng tình làng nghĩa xóm của Dế Choắt.
Câu 5 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Chứng kiến cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã có những cảm xúc suy nghĩ gì? Những cảm xúc, suy nghĩ đó cho thấy sự thay đổi nào ở Dế Mèn?
Lời giải chi tiết:
- Chứng kiến cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn cảm thấy vô cùng hối hận vì hành động ngu dại của mình "Tôi cảm thấy vô cùng hối hận và đau xót lắm. Trò đùa ngỗ ngược của tôi đã khiến cho anh Dế Choắt phải vạ lây. Tôi giận cái thoi huênh hoang, hống hách của mình".
- Những cảm xúc và suy nghĩ ấy cho thấy Dế Mèn đã biết ăn năn hối lỗi, suy nghĩ chín chắn hơn và rút ra bài học đáng nhớ cho mình.
Câu 6 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Theo em, từ những trải nghiệm đáng nhớ, Dế Mèn đã rút ra được bài học gì?
Lời giải chi tiết:
- Sau cái chết của người bạn ốm yếu đáng thương Dế Choắt, Dế Mèn đã rút ra được một bài học đường đời đầu tiên vô cùng lớn của mình: Ở đời không nên kiêu căng, xốc nổi, bắt nạt kẻ yếu. Tính kiêu ngạo, nóng vội của tuổi trẻ có thể làm hại người khác, khiên ta phải ân hận suốt đời.
Câu 7 (trang 19 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Nêu hình dung của em về nhân vật Dế Choắt. Nếu gặp một người bạn có đặc điểm giống như Dế Choắt, em sẽ đối xử với bạn như thế nào?
Lời giải chi tiết:
- Hình dung của em về nhân vật Dế Choắt: một cậu chàng bé nhỏ, thể lực yếu, tính tình hiền lành và nhút nhát. Dế Choắt là nhân vật có dáng dấp nhỏ bé, yếu ớt nhưng khá am hiểu sự đời, cách đối đãi với mọi người xung quanh. Dù có bị Dế Mèn chê bai, Dế Choắt đáng thương, tội nghiệp cũng chỉ than thở, đành chịu sức mình hèn kém. Dế Choắt đã thiệt mạng một cách oan uổng, trong lúc thoi thóp hơi thở cuối cùng, Dế Choắt cũng không hề trách móc Dế Mèn mà còn đưa ra lời khuyên để Dế Mèn tránh được hậu quả về sau.
- Nếu gặp một người bạn có đặc điểm giống như Dế Choắt, em sẽ ở bên cạnh động viên bạn cố gắng rèn luyện thể lực, trau dồi tri thức và giúp đỡ bạn khi bạn cần.
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) kể lại một sự việc trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên bằng lời của một nhân vật do em tự chọn.
Phương pháp giải:
Viết đoạn văn đáp ứng hình thức theo yêu cầu và chọn một nhân vật tự do.
Gợi ý:
Một hôm, nhìn thấy chị Cốc bỗng ta nghĩ ra một trò nghịch dại và rủ Choắt chơi cùng. Nhưng khi nghe nhắc đến tên chị Cốc thì Choắt lại hoảng sợ xin thôi, đã thế còn khuyên tôi đừng trêu vào, phải biết sợ. Nghe thật tức cái tai. Tôi nào đâu biết sợ ai. Tức giận, tôi quay lại cất tiếng trêu chị Cốc, chứng minh cho Choắt thấy sự dũng cảm của mình. Nhưng chị Cốc không phải hiền lành. Nghe tiếng trêu, chị ta trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau. Lúc đó tôi cảm thấy sợ hãi nên vội chui tọt vào hang, lên giường nằm khểnh. Lúc bấy giờ, tôi không hề nghĩ đến anh bạn Dế Choắt tội nghiệp và cũng không thể tưởng tượng được chuyện sắp xảy ra. Đến hôm nay nghĩ lại, tôi vẫn còn thấy rùng mình.
Lời giải chi tiết:
Đóng vai nhân vật Dế Choắt và kể lại sự việc nhờ vả Dế Mèn:
Hàng xóm nhà tôi là anh Dế Mèn khỏe mạnh và cường tráng. Tôi rất ngưỡng mộ sự khỏe khoắn, điều độ và phong thái chững chạc, đường hoàng của anh. Trái lại với anh, tôi không may mắn khi vừa sinh ra đã còi cọc, thân hình ốm yếu và thể lực không được tốt. Nhiều lần tôi lo sợ về những mỗi nguy hại của cuộc sống hoang dã nên nhân dịp Dế Mèn sang chơi, tôi đã đề bạt mong muốn của mình:
- Anh Dế Mèn này, em có điều này muốn nói với anh, nhưng anh có cho phép nói em mới dám nói…
Vừa dứt lời, Dế Mèn đã bảo ngay:
- Ðược, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào!
Tôi mừng rỡ, vội tiếp lời:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…
Chưa nghe hết câu Dế mèn đã hếch răng, xì một hơi rõ dài rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, anh ta mắng tôi:
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta làm sao chịu được. Thôi im cái điệu hát mưa dầm sụt sùi ấy đi. Ðào tổ nông thì cho chết!
Dế Mèn ra về không một chút bận tâm, còn tôi lủi thủi đi vào hang, lòng nặng trĩu những buồn bã và lo âu về chiếc tổ nông của mình.
Thực hành Tiếng Việt
Từ đơn và từ phức
Câu 1 (trang 20 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Kẻ bảng vào vở và điền các từ in đậm trong đoạn văn vào ô phù hợp.
Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vỡ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn.
Lời giải chi tiết:
1. Kẻ bảng vào vở và điền các từ in đậm trong đoạn văn vào ô phù hợp.
| Từ đơn | Từ phức |
| Từ ghép | Từ láy |
| Tôi | Bóng mỡ | Hủn hoẳn |
| Nghe | Ưa nhìn | Phành phạch |
| Người | | Giòn giã |
| | | Rung rinh |
Câu 2 (trang 20 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Trong Bài học đường đời đầu tiên có những từ láy mô phỏng âm thanh như véo von, hừ hừ. Hãy tìm thêm những từ láy thuộc loại này trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
Những từ láy thuộc loại này trong văn bản: thỉnh thoảng, phanh phách, giòn giã, rung rinh, ngoàm ngoạp, hủn hoẳn.
Câu 3 (trang 20 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm và nêu tác dụng của từ láy trong các câu sau:
- Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.
- Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
- Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.
Lời giải chi tiết:
- Phanh phách: Diễn tả được sức mạnh, sự cường tráng, khỏe mạnh của Dế Mèn
- Ngoàm ngoạp: Dế Mèn nhai nhanh như lưỡi liềm.
- Dún dẩy: Sự nhún nhẩy vô cùng điêu luyện, uyển chuyển của Dế Mèn.
Nghĩa của từ ngữ
Câu 4 (trang 20 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Từ ngữ trong bài Bài học đường đời đầu tiên được dùng rất sáng tạo. Một số từ ngũ được dùng theo nghĩa khác với nghĩa thông thường. Chẳng hạn nghèo trong nghèo sức, mưa dầm sùi sụt trong điệu hát mưa dầm sùi sụt. Hãy giải thích nghĩa thông thường của nghèo, mưa dầm sùi sụt và nghĩa trong văn bản của những từ này.
Lời giải chi tiết:
- Từ ngữ trong bài Bài học đường đời đầu tiên được dùng rất sáng tạo. Một số từ ngữ được dùng theo nghĩa khác với nghĩa thông thường. Chẳng hạn nghèo trong nghèo sức, mưa dầm sùi sụt trong điệu hát mưa dầm sùi sụt. Giải thích nghĩa thông thường của nghèo, mưa dầm sùi sụt và nghĩa trong văn bản của những từ này:
+ Nghĩa của từ nghèo: có rất ít tiền của, không đủ để đáp ứng những yêu cầu tối thiểu của đời sống vật chất. Trong văn bản, nghèo sức được hiểu là sức khỏe yếu kém, yếu đuối, nhút nhát.
+ Nghĩa của từ mưa dầm sùi sụt: tiếng mưa nhỏ những kéo dài, rả rích. Trong văn bản này, điệu hát mưa dầm sùi sụt được hiểu là điệu hát kéo dài xen lẫn chút buồn bã.
Câu 5 (trang 20 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Đặt câu với thành ngữ: ăn xổi ở thì, tắt lửa tối đèn, hôi như cú mèo.
Lời giải chi tiết:
- ăn xổi ở thì: Nếu bạn không học hành cẩn thận thì cuộc sống sau này sẽ ăn xổi ở thì mà thôi.
- tắt lửa tối đèn: Hàng xóm là phải biết yêu thương, giúp đỡ, tắt lửa tối đèn có nhau.
- hôi như cú mèo: Quần áo đi mưa về ẩm ướt hôi như cú mèo.
Biện pháp tu từ
Câu 6 (trang 20 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên có những hình ảnh so sánh thú vị, sinh động. Hãy tìm một số câu văn có sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong văn bản này và chỉ ra tác dụng của biện pháp tu từ đó.
Lời giải chi tiết:
- Trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên có những hình ảnh so sánh thú vị, sinh động. Một số câu văn có sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong văn bản này
+ Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như 2 lưỡi liềm máy làm việc.
+ Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
+ Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
+ Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
+ Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau.
+ Mỏ Cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất.
+ Như đã hả cơn tức, chị Cốc đứng rỉa lông cánh một lát nữa rồi lại bay là xuống đầm nước, không chút để ý cảnh đau khổ vừa gây ra
- Tác dụng của biện pháp so sánh:
+ Giúp câu văn gợi hình, gợi cảm, giàu giá trị biểu đạt
+ Nhân vật hiện lên sinh động, cử chỉ sống động, gần gũi như con người.
